Jesienne poszukiwania szkodników pierwotnych sosny – to czynności, które leśnicy wykonują każdego roku w okresie późnej jesieni. Ich celem jest ocena zagrożenia drzewostanów sosnowych oraz wielogatunkowych z przewagą sosny w wieku od 20 lat wzwyż.

                  Ważna jest metodyka poszukiwań.

                Opracowane i wykorzystywane są trzy metody wykonywania jesiennych poszukiwań szkodników sosny dla nadleśnictw w kraju. W nadleśnictwach wchodzących w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu owadów poszukuje się wg. tzw. metody dwóch drzew.

                  Trzeba „pogrzebać” w ściółce i w glebie.

              Na wyznaczonych na stałe w nadleśnictwie powierzchniach lasów sosnowych lub z przewagą sosny (zwanych partiami kontrolnymi) leśniczy wybiera dwie sosny, pod koronami których poszukiwane będą owady. Jedna sosna musi rosnąć na skraju drzewostanu a druga w jego wnętrzu. Następnie pod wybranym drzewem wyznaczony zostaje prostokąt o wymiarach 2,6 x 1 metr. Pień sosny zostaje otoczony wyznaczonym „poletkiem”, wewnątrz którego skrupulatnemu przeszukaniu podlegają: ściółka, wierzchnia warstwa gleby (próchniczno-mineralna), głębsza, mineralna warstwa gleby a także spękania kory pnia (tzw. szyi korzeniowej) od poziomu ściółki w dół.

                   Szkodniki pierwotne, czyli liściożerne.

                 Podczas opisywanych działań leśnicy szukają zimujących stadiów owadów – głównie poczwarek, larw, larw w oprzędach oraz gąsienic, które w sezonie wiosenno-letnim żerują na igłach sosen. Do gatunków, które poszukiwane są pod sosnami należą przede wszystkim:

• strzygonia choinówka, poproch cetyniak, siwiotek borowiec – motyle, które zimują w stadium poczwarki w ściole,
• barczatka sosnówka – motyl, który zimuje jako gąsienica,
• osnuja gwiaździsta – owad z rzędu błonkoskrzydłych, zimuje w stadium larwy bez oprzędu w glebie mineralnej,
• kilka gatunków boreczników – gatunki z rzędu błonkoskrzydłych, których zimują larwy w charakterystycznych oprzędach – kokonach.

   Wszystkie wyżej wymienione owady są groźnymi szkodnikami sosny zwyczajnej, zwłaszcza jeśli wystąpią w dużych ilościach – mamy wówczas do czynienia ze zjawiskiem tzw. gradacji szkodników. Czasem natężenie żerowania owadów jest tak wielkie, że w lasach powstają gołożery, czyli drzewa pozbawione zostają większości aparatu asymilacyjnego co może prowadzić nawet do ich zamierania.

   Aby zapobiec opisanemu scenariuszowi jesienne poszukiwania szkodników pierwotnych sosny dają leśnikom obraz czy dany obszar lasu będzie zagrożony wiosną i latem roku następnego. Jeżeli wyniki, które analizowane są przez leśników – specjalistów z Zespołu Ochrony Lasu w Gdańsku, wykażą, że takie zagrożenie jest wysoce możliwe, wówczas planowane są opryski dozwolonymi środkami chemicznymi (oczywiście jeżeli taka przewidywana gradacja wystąpi). Zdarza się to na szczęście rzadko, przynajmniej w lasach na Kujawach. Ostatnio leśnicy z Miradza walczyli z borecznikami w połowie lat 80-tych ub. wieku, czyli ponad 30 lat temu.

                  Edukacyjny wymiar tegorocznych kontroli.

                      W ramach współpracy Nadleśnictwa Miradz oraz Zespołu Szkół Weterynaryjno – Przyrodniczych w Kobylnikach w poszukiwaniu zimujących szkodników sosny na terenie leśnictwa Rożniaty leśniczemu pomagali uczniowie. Dla młodych adeptów leśnictwa były to praktyczne ćwiczenia z ochrony lasu.

Uczniowie - adepci leśnictwa z ZSWP w Kobylnikach podczas jesiennego poszukiwania szkodników sosny w leśnictwie Rożniaty
(fot. Karolina Borowicz)