Pobenedyktyński klasztor w Mogilnie.                  Ponorbertańska bazylika w Strzelnie.
fot. P.Kaczorowski                                                      fot. P.Kaczorowski

     Obszar nadleśnictwa, położony na pograniczu wielkopolsko-kujawskim historycznie związany jest z początkami państwowości Polski. Wraz z mijającymi wiekami średnimi Lasy Miradzkie stanowiły własności klasztorne (zakonu sióstr Norbertanek w Strzelnie oraz Benedyktynów w Mogilnie), królewskie, arcybiskupów oraz szlacheckie. Znanymi w XIX wieku jako Królewskie Nadleśnictwo Strzeleńskie lasami zarządzali zaborcy pod berłem królów pruskich (z krótkim epizodem istnienia Księstwa Warszawskiego, które podporządkowane było napoleońskiej Francji). Krótki okres panowania Francuskiego oraz ówczesne wojny spowodowały, że zniknęło wiele pięknych drzewostanów, zwłaszcza świetlistych dąbrów. W dziejach nadleśnictwa był to najgorszy okres. Najwięcej spustoszeń uczynili Rosjanie, którzy zatrzymali się w Strzelnie pędząc za uciekającymi spod Moskwy wojskami Napoleona. Wiosną 1813 r. przejęli nadzór na administracją leśną. Dla poratowania silnie wyeksploatowanego taboru wojskowego Rosjanie założyli w Strzelnie wielkie zakłady kołodziejskie. Produkowano tutaj koła dla taborów wojskowych oraz do armat. Wówczas wycięto z całego obszaru lasów nadleśnictwa strzeleńskiego niemalże cały stary drzewostan dębowy. Po tym okresie na tzw. pustkach zrębowych sadzono także nowe lasy, ale już nie dębowe, lecz sosnowe.

     Lata 1820 – 1825 to okres, w którym okrojony leśny rewir strzeliński liczył niespełna 7000 ha (wyłącznie dawne lasy klasztorne) i to właśnie z tych lasów powstało nadleśnictwo w Miradzu. Wówczas opisywane lasy zostały po raz pierwszy pomierzone, a pierwszy operat datowany jest na rok 1853. Od 1874 roku nadleśnictwo zaczęło funkcjonować pod nową nazwą – Nadleśnictwo Miradz – a nie jak dotychczas Königlicht Oberförsteret Strzelno (Królewskie Nadleśnictwo w Strzelnie).

        
                                          Mapy Nadleśnictwa Miradz z połowy XIX wieku.

     Nadleśniczymi (Königliche Oberförsterei) Królewskiego Nadleśnictwa Strzeleńskiego byli Niemcy. Po znanym zaledwie z nazwiska (Taube) pierwszym nadleśniczym z okresu Księstwa Warszawskiego listę Królewskich Nadleśniczych w Miradzu z okresu Wielkiego Księstwa Poznańskiego i późniejszego otwiera Vorhoff. Wiadomym jest, że był wieloletnim nadleśniczym i na emeryturę odszedł 30 czerwca 1840 r. Tuż przed odejściem w stan spoczynku, jak odnotowano w Amtsblattcie z 1840 r.: Nadleśniczy w Miradzu Vorhoff został najłaskawiej przez Najjaśniejszego Pana odznaczony Orderem Czerwonego Orła IV klasy. Jako trzeci, 1 lipca 1840 r. urząd objął Tramnitz. Za jego rządów został wybudowany obecny dom nadleśniczego. W czasie sprawowania funkcji nadleśniczego przez Tramnitza pobudowany został również kanał Ostrowo-Gopło, który przyczynił się do odwodnienia podmokłych łąk w rejonie współczesnych trzcinowisk w Kompleksie Głównym oraz połączył Jezioro Ostrowskie z Jeziorem Gopło. Kolejnymi nadleśniczymi byli: Mittelstädt, von Przyborowski oraz Brecher.

     Pierwszym Polakiem, który objął kierowanie Nadleśnictwem Miradz był nadleśniczy zarządzający Jan Wacławiak. Mianowany został na tę funkcję przez Powiatową Radę Ludową w Strzelnie w 1918 r. Nadleśniczym prowizorycznym został od 1920 r. i funkcję tę pełnił przez cały okres międzywojenny. Na jego barkach spoczęło przejmowanie zarządu nad lasami państwowymi Nadleśnictwa Miradz. To on przyjmował kolejnych leśniczych, zastępując Niemców opuszczających te tereny Polakami.

     W okresie międzywojennym gospodarka w Nadleśnictwie Miradz była samowystarczalna, to znaczy wydatki pokrywane były z własnych dochodów. Nadto wypracowywane zyski zasilały Skarb Państwa. Całość gospodarki oparta była o planowanie finansowo-gospodarcze. Nadleśnictwo posiadało odrębną rachunkowość i kasowość. Personel kierował się zasadami służby publicznej i miał charakter publiczno-prawny związany z drogą nominacji. Od 1922 roku nadleśnictwo miało prawo nadzoru nad lasami prywatnymi.

                   Mapa Nadleśnictwa Miradz - 1935 rok

     Okres niepodległej II Rzeczypospolitej przyniósł pełną organizację Nadleśnictwa Miradz w latach 1925/1926. Zostało ono włączone w skład Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu. Po okresie okupacji hitlerowskiej nadleśnictwo zostało reaktywowane zgodnie ze strukturami organizacyjnymi sprzed 1939 roku. Rok 1950 przyniósł zmiany organizacyjne w Polsce powołujące nowe województwo bydgoskie. Zmiany te spowodowały również przyłączenie z dniem 1 lipca 1950 roku Nadleśnictwa Miradz w struktury Okręgowej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu.

     Obecnie Nadleśnictwo Miradz jest najmniejszym z grupy 27 jednostek, które wchodzą w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu. Nadleśnictwo zajmuje 8820,81 ha (stan na 31.12.2022 r.), jest jednostką jednoobrębową i administracyjnie podzieloną na 8 leśnictw.

Paweł Kaczorowski